หน้าหลัก ประวัติและสถานที่ติดต่อ วัตถุประสงค์ ตำรา หนังสือ ผลงานวิจัย บทความ ผลงานอื่น

 

 
 

คำนำ

     ในอนาคตศาลรัฐธรรมนูญของไทยอาจได้รับยกย่องว่าเป็น “ครูของประเทศ” ดังเช่นสหรัฐอเมริกาที่ยกย่องศาลสูงสุดของประเทศ (the United States Supreme Court) ที่ทำหน้าที่เป็นศาลรัฐธรรมนูญของประเทศด้วย ว่าเป็น ครูใหญ่ของประเทศ (Schoolmaster of the Republic) เนื่องจากศาลสูงสุดของประเทศพิจารณาพิพากษาคดีประมาณ 400 คดีต่อปี ในจำนวนนี้ เป็นคดีที่เกี่ยวกับรัฐธรรมนูญประมาณร้อยละ 7 ซึ่งเท่ากับ 28 คดี ต่อปี โดยในแต่ละคดีศาลสูงสุดของประเทศได้เขียนความเห็นของตน (Court’s written opinions) หรือทำคำวินิจฉัยในส่วนของตนไว้ด้วย ซึ่งความเห็นดังกล่าวนี้ได้รับการประเมินว่ามีคุณค่าอย่างยิ่งต่อระบบการเมืองและผลประโยชน์ของชาติ แม้คำวินิจฉัยหรือความเห็นในบางคดีจะไม่ได้รับการยอมรับก็ตาม

     ศาลรัฐธรรมนูญมีอยู่ในทุกประเทศทั่วโลก โดยอาจเรียกว่าศาลรัฐธรรมนูญเหมือนกัน หรือเรียกแตกต่างกันไป ทั้งนี้เพราะทุกประเทศล้วนมีรัฐธรรมนูญ ซึ่งอาจเป็นรัฐธรรมนูญที่เป็นลายลักษณ์อักษรหรือไม่เป็นลายลักษณ์อักษร และเมื่อใดที่เกิดข้อปัญหาเกี่ยวกับรัฐธรรมนูญก็เป็นหน้าที่ของศาลรัฐธรรมนูญที่จะทำหน้าที่พิจารณาวินิจฉัย ศาลรัฐธรรมนูญเป็นองค์กรที่อำนวยความยุติธรรมและปกป้องคุ้มครองสิทธิเสรีภาพของประชาชน ในบางประเทศเช่น ไทย ศาลรัฐธรรมนูญได้มีส่วนช่วยปฏิรูปการเมืองการปกครองและการบริหารของประเทศด้วย ยิ่งไปกว่านั้น ยังจะมีส่วนช่วยทำให้การปฏิบัติราชการของภาครัฐเป็นไปด้วยความรอบคอบและมีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้น

     ศาลรัฐธรรมนูญของแต่ละประเทศอาจมีโครงสร้าง อำนาจหน้าที่ และการบริหารงานบุคคลที่คล้ายคลึงกันหรือแตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับขนบธรรมเนียมประเพณีตลอดจนความเป็นมาทางการเมืองการปกครองและการบริหารของแต่ละประเทศ สำหรับประเทศไทยหลังจากประกาศใช้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 ศาลรัฐธรรมนูญในลักษณะที่มีฐานะเป็นศาลอย่างแท้จริงได้รับการจัดตั้งขึ้นเป็นครั้งแรกตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญ

     การพิจารณาศึกษาศาลรัฐธรรมนูญของไทยพร้อมกับศาลรัฐธรรมนูญของต่างประเทศ โดยเน้นด้านการบริหารการจัดการในเรื่องโครงสร้าง อำนาจหน้าที่ และการบริหารงานบุคคลจึงเป็นเรื่องที่น่าจะเกิดประโยชน์ต่อประเทศชาติและประชาชนไทย  อย่างน้อยก็ในส่วนที่จะช่วยให้ภาครัฐและภาคเอกชนได้รับข้อมูลข่าวสารความรู้และความเข้าใจเกี่ยวกับศาลรัฐธรรมนูญในเชิงวิเคราะห์เปรียบเทียบเพิ่มขึ้น และสามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้ในสภาพปัจจุบัน ทั้งยังจะเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาศาลรัฐธรรมนูญในอนาคตด้วย

     มีเหตุผลหรือแรงจูงใจหลายประการที่ทำให้ผู้เขียนเขียนหนังสือเล่มนี้ ประการแรก ศาลรัฐธรรมนูญเป็นเรื่องทันสมัย น่าสนใจ และสอดคล้องกับสถานการณ์ของประเทศไทยที่เพิ่งมีการจัดตั้งศาลรัฐธรรมนูญขึ้นตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญ ประการที่สอง หนังสือเกี่ยวกับศาลรัฐธรรมนูญของไทยและต่างประเทศมีจำนวนไม่มากเท่าที่ควร โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การพิจารณาศึกษาในเชิงการบริหารการจัดการ ควบคู่ไปกับการวิเคราะห์เชิงเปรียบเทียบศาลรัฐธรรมนูญต่างประเทศกับไทย ยิ่งมีปรากฏให้เห็นน้อยมาก ประการที่สาม ผู้เขียนต้องการนำความรู้ทางด้านกฎหมายและด้านการบริหารการจัดการของศาลรัฐธรรมนูญมาผสมผสานกัน เพราะสอดคล้องกับลักษณะเนื้อแท้ของศาลรัฐธรรมนูญที่เกี่ยวข้องกับด้านกฎหมาย โดยเฉพาะกฎหมายมหาชน และด้านการบริหารการจัดการซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญและจำเป็นที่จะช่วยให้การพิจารณาวินิจฉัยปัญหาของศาลรัฐธรรมนูญเป็นไปด้วยความสุจริต เที่ยงธรรม และมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น ประการที่สี่ ความรู้เกี่ยวกับศาลรัฐธรรมนูญมิใช่เรื่องใหม่สำหรับนักวิชาการ แต่เป็นเรื่องใหม่สำหรับประชาชนทั่วไปที่ยังขาดความรู้ความเข้าใจ หนังสือเล่มนี้จึงพยายามบรรจุรายละเอียดทั้งที่เป็นความรู้และความคิดเห็นเกี่ยวกับศาลรัฐธรรมนูญ อันจะช่วยเพิ่มพูนความรู้ความเข้าใจให้แก่ประชาชน และยังอาจช่วยให้ประชาชนไทยเกิดความภาคภูมใจ เชื่อมั่น เลื่อมใส ศรัทธาว่าศาลรัฐธรรมนูญไทยมีลักษณะของโครงสร้าง อำนาจหน้าที่ และการบริหารงานบุคคลที่เป็นสากล ประการสุดท้าย ผู้เขียนต้องการให้เป็นหนังสือทางวิชาการที่สร้างองค์ความรู้ใหม่ พร้อมทั้งเป็นหนังสือพื้นฐานสำหรับนำไปสู่การศึกษาหรือการทำวิจัยต่อไป เนื่องจากได้ดำเนินการค้นคว้า รวบรวม จัดระบบ วิเคราะห์ และนำเสนอข้อมูลที่เก็บรวบรวมจากตำรา หนังสือ และเอกสารต่าง ๆ ที่นักวิชาการหรือนักวิจัยของไทยและต่างประเทศได้ทำไว้ อีกทั้งการพิจารณาศึกษามิใช่เป็นลักษณะของการวิเคราะห์เจาะลึกอย่างลึกซึ้งจนเกินความจำเป็น

     ในการเขียนหนังสือเล่มนี้และอีกหลายเล่มก่อนหน้านี้  ผู้เขียนขอถือโอกาสขอบคุณบุคลากรของสำนักบรรณสารสนเทศหรือห้องสมุดกลางของมหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช ที่ให้ความร่วมมือเป็นอย่างดีตลอดมา โดยเฉพาะการอำนวยความสะดวกในการค้นคว้าหาข้อมูลทางอินเตอร์เน็ท (internet) และให้ยืมหนังสือต่างประเทศที่ทันสมัยและมีอยู่มากเพียงพอ

     ผู้เขียนระลึกอยู่เสมอว่า การเขียนหนังสือที่อ่านและเข้าใจยากจะไม่เกิดประโยชน์ต่อส่วนรวมเท่าที่ควร ดังนั้น จึงพยายามเขียนในลักษณะที่ประชาชนทั่วไปสามารถอ่านและเข้าใจได้ง่ายโดยไม่จำเป็นต้องมีความรู้ด้านกฎหมายและด้านการบริหารการจัดการ โดยหวังเป็นอย่างยิ่งว่าหนังสือเล่มนี้จะเป็นประโยชน์ต่อผู้อ่านและประชาชนไม่มากก็น้อย หากมีข้อบกพร่องประการใด ผู้เขียนยินดีน้อมรับและจะดำเนินการแก้ไขปรับปรุงในโอกาสต่อไป

                                                                        วิรัช วิรัชนิภาวรรณ

                                                                        มิถุนายน 2544

สารบัญ

คำนำ

สารบัญ

สารบัญภาพ

สารบัญตาราง

บทที่ 1 บทนำ

     1. ความสำคัญของเรื่องที่ศึกษา

     2. วัตถุประสงค์ของการศึกษา

     3. ขอบเขตและข้อจำกัดของการศึกษา

     4. ทบทวนวรรณกรรมและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง

     5. กรอบแนวคิดที่ใช้ในการศึกษา

     6. คำจำกัดความ

     7. ระเบียบวิธีศึกษา

     8. ประโยชน์ที่จะได้รับจากการศึกษา

     9. บทสรุป

บทที่ 2 ศาลรัฐธรรมนูญ

     1. ความนำ

     2. ระบบกฎหมายโลก ความสำคัญของรัฐธรรมนูญ และประเภท

          ของรัฐธรรมนูญ

     3. ความหมายของศาลรัฐธรรมนูญ

     4. ความสำคัญและความจำเป็นของศาลรัฐธรรมนูญ

     5. แนวคิดสำคัญที่เกี่ยวกับศาลรัฐธรรมนูญ

     6. โครงสร้างของศาลรัฐธรรมนูญ

     7. อำนาจหน้าที่ของศาลรัฐธรรมนูญ

     8. การบริหารงานบุคคลของศาลรัฐธรรมนูญ

     9. บทสรุป

บทที่ 3 ศาลรัฐธรรมนูญในประเทศไทย

     1. ความนำ

     2. โครงสร้าง

          2.1 โครงสร้างระบบศาล

          2.2 โครงสร้างศาลรัฐธรรมนูญ

     3. อำนาจหน้าที่

     4. การบริหารงานบุคคล

          4.1 คุณสมบัติของตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ

          4.2 หลักประกันของตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ

     5. บทสรุป

บทที่ 4 ศาลรัฐธรรมนูญในประเทศสหรัฐอเมริกา

     1. ความนำ

     2. โครงสร้าง

          2.1 โครงสร้างระบบศาล

          2.2 โครงสร้างศาลสูงสุดของประเทศ

     3. อำนาจหน้าที่

     4. การบริหารงานบุคคล

          4.1 คุณสมบัติของตุลาการศาลสูงสุดของประเทศ

          4.2 หลักประกันของตุลาการศาลสูงสุดของประเทศ

     5. บทสรุป

บทที่ 5 ศาลรัฐธรรมนูญในประเทศอังกฤษ

     1. ความนำ

     2. โครงสร้าง

          2.1 โครงสร้างระบบศาล

          2.2 โครงสร้างศาลสภาขุนนาง

     3. อำนาจหน้าที่

     4. การบริหารงานบุคคล

          4.1 คุณสมบัติของตุลาการศาลสภาขุนนาง

          4.2 หลักประกันของตุลาการศาลสภาขุนนาง

     5. บทสรุป

บทที่ 6 ศาลรัฐธรรมนูญในประเทศฝรั่งเศส

     1. ความนำ

     2. โครงสร้าง

          2.1 โครงสร้างระบบศาล

          2.2 โครงสร้างคณะตุลาการรัฐธรรมนูญ

     3. อำนาจหน้าที่

     4. การบริหารงานบุคคล

          4.1 คุณสมบัติของคณะตุลาการรัฐธรรมนูญ

          4.2 หลักประกันของคณตุลาการรัฐธรรมนูญ

     5. บทสรุป

บทที่ 7 ศาลรัฐธรรมนูญในประเทศเยอรมนี

     1. ความนำ

     2. โครงสร้าง

          2.1 โครงสร้างระบบศาล

          2.2 โครงสร้างศาลรัฐธรรมนูญ

     3. อำนาจหน้าที่

     4. การบริหารงานบุคคล

          4.1 คุณสมบัติของตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ

          4.2 หลักประกันของตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ

     5. บทสรุป

บทที่ 8 ศาลรัฐธรรมนูญในประเทศญี่ปุ่น

     1. ความนำ

     2. โครงสร้าง

          2.1 โครงสร้างระบบศาล

          2.2 โครงสร้างศาลสูงสุด

     3. อำนาจหน้าที่

     4. การบริหารงานบุคคล

          4.1 คุณสมบัติของตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ

          4.2 หลักประกันของตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ

     5. บทสรุป

บทที่ 9 การวิเคราะห์เปรียบเทียบ

     1. ความนำ

     2. การวิเคราะห์ศาลรัฐธรรมนูญของไทยและต่างประเทศ

          2.1  การวิเคราะห์เปรียบเทียบแนวคิด

               2.1.1 ภาพรวมของระบบการเมืองการปกครองและ

                         การบริหารของประเทศ

               2.1.2 ระบบศาล

               2.1.3 โครงสร้างระบบศาลของประเทศ

               2.1.4 แนวคิดสำคัญที่เกี่ยวกับศาลรัฐธรรมนูญ

               2.1.5 ความเป็นมาของศาลรัฐธรรมนูญ

          2.2 การวิเคราะห์เปรียบเทียบโครงสร้างของศาลรัฐธรรมนูญ

          2.3 การวิเคราะห์เปรียบเทียบอำนาจหน้าที่ของศาลรัฐธรรมนูญ

          2.4 การวิเคราะห์เปรียบเทียบการบริหารงานบุคคลของ

                  ศาลรัฐธรรมนูญ

               2.4.1 คุณสมบัติและการแต่งตั้งตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ

               2.4.2 หลักประกันของตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ

     3. บทสรุป

บทที่ 10 สรุปและข้อเสนอแนะ

     1. สรุป

     2. ข้อเสนอแนะ

ภาคผนวก

     รายชื่อคณะตุลาการรัฐธรรมนูญที่แต่งตั้งตามรัฐธรรมนูญแห่ง

    ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2489 ถึงรัฐธรรมนูญแห่ง

    ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2534

บรรณานุกรม

     1. ภาษาไทย

     2. ภาษาอังกฤษ

ประวัติผู้เขียน