|
|
คำนำ
โดยทั่วไป
องค์กรที่มีอำนาจหน้าที่ควบคุมและวินิจฉัยว่า
บทบัญญัติแห่งกฎหมายใดขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญ ที่สำคัญมี 3
องค์กร ได้แก่ (1)
องค์กรทางการเมือง เช่น คณะกรรมการรัฐธรรมนูญ หรือคณะตุลาการรัฐธรรมนูญ
เป็นองค์กรที่กำหนดให้ข้าราชการการเมืองเข้ามามีส่วนสำคัญในการทำหน้าที่ดังกล่าว
(2) ศาลยุติธรรม เป็น
รัฐธรรมนูญฉบับดังกล่าวได้กำหนดโครงสร้างและอำนาจหน้าที่ขององค์กรของรัฐตลอดจนความสัมพันธ์ของอำนาจขององค์กรของรัฐไว้หลายองค์กร เป็นต้นว่า
ศาล ความสำคัญของศาลรัฐธรรมนูญยิ่งเพิ่มมากขึ้น เมื่อรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบันได้รับรองสิทธิเสรีภาพของประชาชนและประชาชนได้ใช้สิทธิเสรีภาพ อย่างกว้างขวาง ประกอบกับการใช้อำนาจขององค์กรตามรัฐธรรมนูญบางองค์กรได้เกิดข้อโต้แย้งเกี่ยวกับบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญ จึงนำไปสู่การยื่นคำร้องเพื่อให้ศาลรัฐธรรมนูญพิจารณาวินิจฉัย และศาลรัฐธรรมนูญได้มีคำวินิจฉัยออกมาทุกปี โดยคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญรวมทั้งคำวินิจฉัยส่วนบุคคลของตุลาการศาลรัฐธรรมนูญทุกคนมีความสำคัญและมีประโยชน์ต่อคู่กรณีและประชาชน ทั้งในทางผลแห่งคดีและในทางวิชาการ
จากความเป็นมาและความสำคัญของศาลรัฐธรรมนูญดังกล่าวนี้
มีส่วนสำคัญทำให้คณะผู้ศึกษาวิจัยทำการศึกษาวิจัย เรื่อง การวิเคราะห์คำวินิจฉัยของศาลและตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ"
อย่างต่อเนื่อง เริ่มตั้งแต่ ครั้งที่ 1
ครั้งที่ 2 และ ครั้งที่
3 จนกระทั่งถึงการศึกษาวิจัย ครั้งที่ 4
นี้
โดยคณะผู้ศึกษาวิจัยได้ดำเนินงานโดยยึดถือแนวทางเดิมเป็นหลักเพราะเป็นการโครงการศึกษาวิจัยต่อเนื่อง
และต้องการให้สอดคล้องเป็นระบบเดียวกัน อย่างไรก็ดี
มีหลายส่วนที่เพิ่มเติม เช่น (1)
การพิสูจน์สมมติฐานเดิมเพื่อสนับสนุนหรือคัดค้านซ้ำ และยังพิสูจน์สมมติฐานใหม่เพิ่มขึ้นอีก
(2) การจัดทำตารางคำวินิจฉัยที่วางบรรทัดฐานของศาลรัฐธรรมนูญ ปี 2546 เฉพาะประเด็นสำคัญหรือประเด็นหลัก (3) การนำคำวินิจฉัยและข้อมูลตัวเลขที่สำคัญตั้งแต่คำวินิจฉัย ปี 2541-2546 มา เนื้อหาของโครงการศึกษาวิจัยที่นำเสนอครั้งนี้ มีรายละเอียดอย่างสมบูรณ์ จึงทำให้โครงการนี้มีความจำนวนหน้ามาก ซึ่งถือว่าเป็น ผลงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ (full report) พร้อมกันนี้ คณะผู้ศึกษาวิจัยได้สรุปพร้อมข้อเสนอแนะไว้ในบทที่ 4 ถือว่าเป็น ผลงานวิจัยฉบับย่อ (short report) และยังมี บทสรุปสำหรับผู้บริหาร (executive summary) ทั้งนี้ เพื่อให้ผู้สนใจได้เลือกศึกษาตามความต้องการ หากมีข้อบกพร่องประการใด คณะผู้ศึกษาวิจัยยินดีน้อมรับและจะดำเนินการแก้ไขปรับปรุงในโอกาสต่อไป สำหรับสัดส่วนความรับผิดชอบในการทำงานของโครงการศึกษาวิจัยเรื่องนี้ แบ่งเป็น ผู้อำนวยการโครงการ ร้อยละ 80 นักวิจัยและผู้ช่วย ร้อยละ 20 ส่วนที่ปรึกษาพิเศษของโครงการได้ให้คำแนะนำปรึกษาในทุกบท ท้ายสุดนี้ คณะผู้ศึกษาวิจัยขอขอบคุณมูลนิธิอาเซียที่ได้ให้ทุนสนับสนุนทั้งหมด และมูลนิธิ ศ. ดร. อมร รักษาสัตย์ ที่ให้การสนับสนุน
คณะผู้ศึกษาวิจัย พฤษภาคม 2548
หมายเหตุ การศึกษาวิจัยครั้งที่ 4 นี้ จัดพิมพ์ไว้ใน 2 เล่ม เล่มหนึ่ง (คำวินิจฉัยที่ 1/2546 ถึง คำวินิจฉัยที่ 30/2546) หน้าปกเขียนว่า เล่มที่ 4 ส่วนที่ 1 เล่มสอง (คำวินิจฉัยที่ 31/2545 ถึง คำวินิจฉัยที่ 52/2546) หน้าปกเขียนว่า เล่มที่ 4 ส่วนที่ 2
บทคัดย่อ
ชื่อ : โครงการศึกษาวิจัย
การวิเคราะห์คำวินิจฉัยของศาลและตุลาการศาล
Title :
Research on Analysis of the Decisions of the Court and
คณะผู้ศึกษาวิจัย :
ปี
2548 โครงการศึกษาวิจัยต่อเนื่อง ครั้งที่ 4 ปี 2548 นี้ มีวัตถุประสงค์สำคัญเพื่อ (1) วิเคราะห์คำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญและคำวินิจฉัยของตุลาการศาลรัฐธรรมนูญทุกเรื่องตั้งแต่ปี 2546 จำนวน 52 เรื่อง แบ่งเป็น คำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ 52 เรื่อง (คำวินิจฉัยที่ 1/2546 ถึง คำวินิจฉัยที่ 52/2546) และคำวินิจฉัยส่วนบุคคลของตุลาการศาลรัฐธรรมนูญอีก 743 เรื่อง (2)วิเคราะห์เปรียบเทียบคำวินิจฉัยที่สำคัญบางเรื่อง ตั้งแต่ปี 2541-2546 (3) วิเคราะห์ภูมิหลังของตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ (4) เสนอแนะผลแนวทางการพัฒนาโครงสร้างและอำนาจหน้าที่ของศาลรัฐธรรมนูญ การพัฒนาบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญรวมทั้งการพัฒนาตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ (5) จัดทำตารางสรุปคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ ตั้งแต่ปี 2546 รวม 52 เรื่อง เพื่อประโยชน์ในการอ้างอิงและค้นหา รวมทั้ง (6) จัดทำตารางคำวินิจฉัยที่วางบรรทัดฐานของศาลรัฐธรรมนูญ ปี 2546 เฉพาะประเด็นสำคัญหรือประเด็นหลัก ระเบียบวิธีวิจัยที่นำมาใช้เป็นลักษณะของการวิจัยเอกสาร ได้รวบรวมข้อมูลตั้งแต่เดือนเมษายน 2547 ถึง ธันวาคม 2548 รวม 8 เดือน โครงการศึกษาวิจัยตลอดโครงการใช้เวลา 1 ปี ผลการศึกษาวิจัยแสดงให้เห็นว่า เมื่อนำคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญในปี 2546 จำนวน 52 เรื่อง มาจัดประเภทของปัญหาหรือคำร้องที่ผู้ร้องยื่นต่อศาลรัฐธรรมนูญเพื่อพิจารณาวินิจฉัย พบว่า ปัญหาการตรวจสอบกฎหมายมีมากที่สุด รองลงมาคือ ปัญหาองค์กรหรือพรรคการเมือง และเมื่อใดก็ตามที่ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญพิจารณาวินิจฉัย "ปัญหาการตรวจสอบกฎหมาย" คำวินิจฉัยมีแนวโน้มที่จะเป็นไปในทิศทางที่ชอบด้วยรัฐธรรมนูญมากกว่าไม่ชอบด้วยรัฐธรรมนูญ ในอัตราส่วน 8.2 : 1 และเมื่อใดก็ตามที่ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญพิจารณาวินิจฉัย "ปัญหาอำนาจหน้าที่ขององค์กรตามรัฐธรรมนูญ" คำวินิจฉัยมีแนวโน้มที่จะเป็นไปในทิศทางที่ชอบด้วยรัฐธรรมนูญมากกว่าไม่ชอบด้วยรัฐธรรมนูญ ในอัตราส่วน 6.4 : 1
การวิเคราะห์คำวินิจฉัยส่วนบุคคลยังปรากฏอีกว่า
(1) มีตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ 1
คนที่แสดงจุดยืนในการวินิจฉัย โดยมีคำวินิจฉัยที่แตกต่างจากตุลาการศาล
ส่วนคะแนนเสียงขององค์คณะของตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ
แบ่งเป็น มติเป็นเอกฉันท์ (ร้อยละ 55.8) และมติไม่เป็นเอกฉันท์ (ร้อยละ 44.2) ขณะที่คำวินิจฉัยที่ไม่ได้วางบรรทัดฐานมีมากกว่า (ร้อยละ
62.5) คำวินิจฉัยที่วางบรรทัดฐาน (ร้อยละ
37.5)
สำหรับระยะเวลาส่วนใหญ่ที่ศาลรัฐธรรมนูญใช้ในการพิจารณาวินิจฉัยปัญหาหรือคำร้องจนแล้วเสร็จ
"มากที่สุด" คือ
12 เดือนขึ้นไป
ส่วนคำวินิจฉัยที่ศาลรัฐธรรมนูญใช้เวลาพิจารณาวินิจฉัยน้อยที่สุด
มี 1 เรื่อง ได้แก่ คำวินิจฉัยที่
32/2546 (วันที่
22 กันยายน 2546)
สมาชิกสภาผูแทนราษฎร
กับ การพิจารณารางพระราชบัญญัติงบประมาณ
สำหรับการพิจารณาศึกษาระยะเวลาระหว่างวันประกาศคำวินิจฉัยของศาล ในการวิเคราะห์ภูมิหลัง พบว่า ในจำนวนตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ 17 คน ที่ดำรงตำแหน่งในปี 2546 นั้น เป็นหญิง 1 คน ที่เหลือเป็นชาย และทุกคนแต่งงานแล้ว อายุของตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ จนถึงวันที่ 1 มกราคม 2547 พบว่า มีตุลาการศาลรัฐธรรมนูญที่อายุต่ำกว่า 60 ปี จำนวน 1 คน, อายุ 60-65 ปี จำนวน 10 คน, และอายุ 66-70 ปี จำนวน 6 คน ในส่วนของการศึกษา ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญทั้งหมด 17 คน (1) ล้วนสำเร็จการศึกษาอย่างน้อยระดับปริญญาตรี โดยบางคนสำเร็จ 2 ปริญญา หรือ 3 ปริญญา (2) มี 8 คน สำเร็จเนติบัณฑิตไทย (นบ.ท.) (3) มี 6 คน สำเร็จการศึกษาขั้นสูงสุดระดับปริญญาโท และ (4) มี 4 คน สำเร็จการศึกษาสูงสุดในระดับปริญญาเอก สำหรับประสบการณ์ในการปฏิบัติราชการ (1) มี 2 คน เคยมีประสบการณ์ในการปฏิบัติราชการในหน่วยงานของฝ่ายนิติบัญญัติ (2) มี 14 คน เคยมีประสบการณ์ในการปฏิบัติราชการในหน่วยงานของฝ่ายบริหาร เช่น เคยดำรงตำแหน่งต่าง ๆ ในกระทรวง กรม หรือเทียบเท่าของฝ่ายบริหาร (3) มี 7 คน เคยมีประสบการณ์ในการปฏิบัติราชการในหน่วยงานของฝ่ายตุลาการ และ (4) มี 5 คน เคยมีประสบการณ์ในการปฏิบัติงานในฝ่ายวิชาการ
ผลการศึกษาวิจัยได้สนับสนุนและยืนยันสมมติฐานของการศึกษาวิจัย
จำนวน 1 ข้อ ได้แก่ โครงสร้างหรือองค์ประกอบของศาลรัฐธรรมนูญที่ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญมีที่มาและมีจำนวนแตกต่างกัน ย่อมทำให้ทิศทางของคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญเป็นไปตามกลุ่มข้างมากที่เป็นนักกฎหมาย พบว่า
ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ 2 กลุ่ม คือ
กลุ่มที่มาจากผู้พิพากษาในศาลฎีกา
และกลุ่มที่มาจากผู้ทรงคุณวุฒิสาขานิติศาสตร์ที่มีคำวินิจฉัยเป็นไปในทิศทางเดียวกันเท่านั้น แต่ไม่สามารถบอกเหตุผลได้ว่า การที่คำวินิจฉัยเป็นไปในทิศทางเดียวกันของแต่ละกลุ่มนั้นเกิดจากสาเหตุใด
แต่ผลการศึกษาวิจัยครั้งนี้ ยังไม่มีน้ำหนักเพียงพอที่จะสนับสนุนหรือยืนยันสมมติฐานข้อที่ว่า
ประธานศาล
นอกจากนี้แล้ว ในการศึกษาครั้งที่ 4
นี้ ยังมีสมมติฐานใหม่ที่ได้พิสูจน์อีก 3
ข้อ ในการวิเคราะห์เปรียบเทียบครั้งนี้ ได้นำคำวินิจฉัยตั้งแต่เริ่มแรก คือ ตั้งแต่ปี 2541 ถึง สิ้นปี 2546 มาวิเคราะห์เปรียบเทียบกัน หรือตั้งแต่คำวินิจฉัยที่ 1/2541 ถึง คำวินิจฉัยที่ 52/2546 รวม คำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญทั้งหมด 301 เรื่อง และคำวินิจฉัยส่วนบุคคลทั้งหมด 4,130 เรื่อง ทั้งนี้ มีตุลาการศาลรัฐธรรมนูญดำรงตำแหน่งหรือเกี่ยวข้องกับคำวินิจฉัยในช่วงเวลาดังกล่าวรวม 23 คน การวิเคราะห์เปรียบเทียบแบ่งเป็น 2 ส่วน คือ การวิเคราะห์เปรียบเทียบคำวินิจฉัย และการวิเคราะห์เปรียบเทียบข้อมูลตัวเลขที่สำคัญ
เมื่อวิเคราะห์เปรียบเทียบคำวินิจฉัย กรณีผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมืองจงใจไม่ยื่นหรือจงใจฯ ตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 295 นับแต่ปี พ.ศ. 2541-2546 ซึ่งมีรวมทั้งสิ้น
24 เรื่อง พบว่า ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญที่เข้าร่วมเป็นองค์คณะหรือเข้าร่วมพิจารณา สำหรับการวิเคราะห์เปรียบเทียบข้อมูลตัวเลขที่สำคัญ ปรากฏว่า 1) ศาลเป็นผู้ยื่นคำร้องต่อศาลรัฐธรรมนูญมากที่สุด รองลงมา คือ คณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) ปฏิบัติหน้าที่เป็นนายทะเบียนพรรคการเมือง ขณะที่สมาชิกวุฒิสภา และอัยการสูงสุด ยังไม่เคยยื่นคำร้องแม้แต่เรื่องเดียว 2) จำนวนประเด็นหลักของคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ มี 1 ประเด็นหลักมากที่สุด รองลงมา มี 2 ประเด็นหลัก 3) ประเภทของปัญหาที่ศาลรัฐธรรมนูญพิจารณาวินิจฉัยมากที่สุด คือ ปัญหาการตรวจสอบกฎหมาย รองลงมา คือ ปัญหาองค์กรหรือพรรคการเมือง
4) แนวโน้มคำวินิจฉัยส่วนบุคคลของตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ ปรากฏว่า
(1)
เมื่อใดก็ตามที่ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญพิจารณาวินิจฉัยปัญหาการตรวจสอบกฎหมาย คำวินิจฉัยมีแนวโน้มที่จะเป็นไปในทิศทางที่ชอบด้วยรัฐธรรมนูญมากกว่าไม่ชอบด้วย
5) คำวินิจฉัยที่เป็นไปในทิศทางเดียวกัน พบว่า ในจำนวนตุลาการศาล 6) การเข้าร่วมพิจารณาวินิจฉัย กล่าวได้ว่า ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญจำนวน 5 คนที่ดำรงตำแหน่งอยู่ในช่วงเวลาของคำวินิจฉัยครบทั้ง 301 เรื่อง นั้น มี 1 คน ที่ไม่ได้เข้าร่วมพิจารณาวินิจฉัยหรือไม่ได้เข้าร่วมเป็นองค์คณะน้อยที่สุด คือ เพียง 4 เรื่องเท่านั้น และมี 1 คน ไม่ได้เข้าร่วมพิจารณาวินิจฉัยหรือไม่ได้เข้าร่วมเป็นองค์คณะมากที่สุด คือ จำนวน 33 เรื่อง 7) คะแนนเสียงขององค์คณะของตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ แบ่งเป็น 2 กลุ่ม โดยมติไม่เป็นเอกฉันท์ (ร้อยละ 56.8) มีมากกว่า มติเป็นเอกฉันท์ (ร้อยละ 43.2)
8) ระยะเวลาที่ศาลรัฐธรรมนูญใช้ในการพิจารณาวินิจฉัยปัญหาแต่ละเรื่อง
ปรากฏว่า ระยะเวลาที่ศาลรัฐธรรมนูญใช้ในการพิจารณาวินิจฉัยปัญหาที่ยื่นต่อศาล 9) คำวินิจฉัยที่วางบรรทัดฐาน แบ่งเป็น คำวินิจฉัยที่ไม่ได้วางบรรทัดฐาน (ร้อยละ 51.8) มากกว่าคำวินิจฉัยที่วางบรรทัดฐาน (ร้อยละ 48.2) 10) การพิสูจน์สมมติฐาน พบว่า
10.1) ผลการศึกษาวิจัยสนับสนุนและยืนยันสมมติฐาน
ที่ว่า
10.2) ผลการศึกษาวิจัยสนับสนุนและยืนยันสมมติฐาน ที่ว่า
ภูมิหลังที่แตกต่างกันของตุลาการศาลรัฐธรรมนูญย่อมมีผลต่อทิศทางของคำวินิจฉัยของศาล 10.3) ผลการศึกษาวิจัยสนับสนุนและยืนยันสมมติฐาน ที่ว่า คำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญเอื้ออำนวยต่อการพัฒนาประชาธิปไตยและการปฏิรูปการเมืองของประเทศ(เป็นสมมติฐานของการศึกษาวิจัย เฉพาะครั้งที่ 1-2 เท่านั้น) 10.4) ผลการศึกษาวิจัยไม่สนับสนุนหรือไม่ยืนยันสมมติฐานที่ว่า ประธานศาลรัฐธรรมนูญมีอิทธิพลต่อคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ และ "ถึงแม้ว่าประธานศาลรัฐธรรมนูญ
(1) ได้ออกเสียงอยู่ฝ่ายเสียงข้างมากเป็นส่วนใหญ่ หรือ (2) ได้ออกเสียงอยู่ฝ่ายเสียงข้างน้อยเป็นส่วนใหญ่ หรือ (3) ได้ออกเสียงอยู่ฝ่ายเสียงข้างมากทั้งหมด ก็ตาม แต่ก็ไม่อาจยืนยันได้อย่างแน่นอนและชัดเจนว่า ประธานศาลรัฐธรรมนูญมีอิทธิพลเหนือกลุ่มเสียงข้างมากหรือเหนือตุลาการศาลรัฐธรรมนูญคนใดหรือมีอิทธิพลต่อคำวินิจฉัยของศาล
10.5) ผลการศึกษาวิจัยสนับสนุนและยืนยันสมมติฐาน
ที่ว่า
10.6) ผลการศึกษาวิจัยสนับสนุนและยืนยันสมมติฐาน ที่ว่า 10.7) ผลการศึกษาวิจัยไม่สนับสนุนหรือไม่ยืนยันสมมติฐาน ที่ว่า "คำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญเอื้ออำนวยต่อผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมือง" หรือกล่าวอีกนัยหนึ่งได้ว่า คำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ กรณีตามมาตรา 295 มีแนวโน้มที่ไม่เอื้ออำนวยต่อผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมือง (เป็นสมมติฐานใหม่ของการศึกษาวิจัย ครั้งที่ 4) สำหรับข้อเสนอแนะ ส่วนใหญ่เป็นไปในทิศทางเดียวกับที่ได้เคยเสนอแนะไว้แล้วในโครงการศึกษาวิจัย ครั้งที่ 1-3 เนื่องจากผลการศึกษาวิจัยออกมาในทิศทางที่ไม่แตกต่างกันมากนักแม้จำนวนคำวินิจฉัยและตุลาการศาลรัฐธรรมนูญจะมีการเปลี่ยนแปลงไปก็ตาม ผลการศึกษาวิจัยครั้งนี้ อย่างน้อยจะมีส่วนช่วยยืนยัน เพิ่มน้ำหนัก และเพิ่มความมั่นใจในผลการศึกษาวิจัยที่ผ่านมาและในครั้งนี้มากขึ้น อย่างไรก็ดี ได้มีข้อเสนอแนะอื่นเพิ่มเติมไว้ด้วย ดังนี้
1) แนวทางการพัฒนาโครงสร้างและอำนาจหน้าที่ของศาลรัฐธรรมนูญ ควรปรับเปลี่ยนจำนวนตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ
โดยยังคงให้ศาลรัฐธรรมนูญประกอบด้วย 15
คนเช่นเดิม แต่เพิ่มจำนวนผู้ทรงคุณวุฒิสาขารัฐศาสตร์ เป็น 5 คน เท่ากับจำนวนของตุลาการศาลรัฐธรรมนูญที่มาจากผู้พิพากษาในศาลฎีกา และผู้ทรงคุณวุฒิสาขานิติศาสตร์ และไม่ควรมีตุลาการศาลรัฐธรรมนูญที่มาจากตุลาการในศาลปกครองสูงสุด เนื่องจากทุกวันนี้ปริมาณงานของศาลปกครองมีเพิ่มมากขึ้นและมีคดีคั่งค้างมาก
ทั้งนี้ ควรประชาสัมพันธ์แสดงเหตุผล
หรืออาจทำประชาพิจารณ์เพื่อนำไปสู่การแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญในประเด็นดังกล่าว
สำหรับแนวทางการพัฒนาอำนาจหน้าที่ของศาล
2) แนวทางการพัฒนาบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญ ที่สำคัญ
เช่น (1) ควร 3) แนวทางการพัฒนาตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ แบ่งเป็น การพัฒนาที่ระบบหรือหลักเกณฑ์ เช่น 3.1) กระบวนการสรรหาและเลือกตุลาการศาลรัฐธรรมนูญควรมีหลักเกณฑ์ภายในที่ชัดเจนบริสุทธิ์ ยุติธรรม เปิดเผย ปราศจากการแทรกแซงของฝ่ายการเมืองไม่ว่าจะเป็นฝ่ายบริหารหรือฝ่ายนิติบัญญัติ และเปิดโอกาสให้ตรวจสอบได้ 3.2) ในกระบวนการสรรหาและเลือกบุคคลเพื่อเข้าดำรงตำแหน่งตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ ควรให้ความสำคัญกับประวัติการปฏิบัติงานเพื่อสังคม และควรพิจารณาถึงโยงใยหรือชื่อเสียงของวงศ์ตระกูลของผู้เข้ารับการสรรหาและเลือกด้วย
3.3) ควรมีมาตรการเพื่อให้ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญทุกคนเขียน
3.4) เพื่อประโยชน์ในทางวิชาการ และเป็นแบบอย่างให้องค์กรตามรัฐธรรมนูญอื่นได้นำไปปฏิบัติตาม (1) ควรระบุวันที่ที่ผู้ร้องยื่นคำร้องต่อสำนักงานศาล 3.5) ศาลรัฐธรรมนูญไม่ควรห่างจากประชาชน ความเป็นสถาบันหรือระบบภายในศาลรัฐธรรมนูญมีแนวโน้มทำให้ศาลรัฐธรรมนูญไม่ใกล้ชิดประชาชนเพิ่มมากขึ้น
3.6) ศาลรัฐธรรมนูญควรเร่งจัดทำและประกาศใช้ ประมวล
ในส่วนของการพัฒนาโดยประชาชน เช่น เข้ามามีส่วนร่วมในการเฝ้าระวัง
ดูแล และช่วยตรวจสอบการปฏิบัติงานของศาลรัฐธรรมนูญอย่างต่อเนื่อง
ร่วมมือกันเรียกร้องและดำเนินการให้กระบวนการสรรหาตุลาการศาลรัฐธรรมนูญเป็นไปด้วยความบริสุทธิ์ยุติธรรม
ปราศจากการแทรกแซงมาทุกฝ่าย และในทางวิชาการอาจสนับสนุนให้ศึกษาวิจัย หรือพิสูจน์สมมติฐาน ดังนี้ (1)
ศาลรัฐธรรมนูญมีอำนาจหน้าที่หรือใช้อำนาจหน้าที่มากเกินไป (2)
ศาลรัฐธรรมนูญไม่ควรมีอำนาจหน้าที่สั่งยุบพรรคการเมือง (3) กระแสสังคมหรือแรงกดดันจากมวลชนมีอิทธิพลต่อคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ
(4)
คำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญถูกแทรกแซงโดยฝ่ายการเมือง และ (5) ผลกระทบที่ |
