คำนำ

     ชนบทไทยเป็นที่อยู่ของประชาชนส่วนใหญ่ของประเทศ เป็นแหล่งที่มีคนยากจน เจ็บป่วย และขาดการศึกษาอยู่เป็นจำนวนมาก จึงเป็นเหตุให้ประชาชนในชนบทถูกเอารัดเอาเปรียบอยู่ตลอดมา และถึงแม้ว่ารัฐบาลได้ให้ความสนใจในการพัฒนาชนบทตลอดมา มีการให้ความสำคัญกับการพัฒนาทางด้านเศรษฐกิจอย่างมาก แต่ก็ยังปรากฏว่า ยิ่งพัฒนามากขึ้นเท่าใดประชาชนในชนบทยิ่งยากจนมากขึ้นเท่านั้น

     สาเหตุสำคัญประการหนึ่งที่ทำให้การพัฒนาชนบทขาประสิทธิภาพ อันส่งผลให้การพัฒนาชนบทไทยยังไม่ประสบผลสำเร็จมากเท่าที่ควรนั้น เป็นเพราะการไม่เข้าใจถึงการบริหารการพัฒนาชนบทตามแนวทางต่าง ๆ อย่างขัดเจน ฉะนั้น การศึกษาถึงการบริหารการพัฒนาชนบทภาครัฐในแนวทางต่าง ๆ ที่ใช้อยู่ในปัจจุบันในภาคอีสาน อันได้แก่ การบริหารการพัฒนาชนบทตามแนวทางแผ่นดินธรรมแผ่นดินทอง ตามแนวทางความจำเป็นพื้นฐาน และตามแนวทางโครงการอีสานเขียว โดยมีการศึกษาเปรียบเทียบและวิเคราะห์วิจารณ์ในแง่มุมต่าง ๆ อย่างละเอียดและมีระบบ นอกจากนี้ ในส่วนท้ายสุดได้ชี้ให้เห็นถึงแนวทางการบริหารการพัฒนาชนบทของไทยในอนาคตว่าควรจะเป็นอย่างไรไว้ด้วย การกระทำเหล่านี้ ไม่เพียงแต่จะช่วยให้เข้าใจถึงการบริหารการพัฒนาชนบททั้ง 3 แนวทางดังกล่าวเท่านั้น ข้อมูลที่ได้รับยังสามารถนำไปใช้ในการปรับปรุงการบริหารการพัฒนาชนบทตามแนวทางนั้น ๆ ได้อีกด้วย ซึ่งอาจช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารการพัฒนาชนบทไทยได้บ้างไม่มากก็น้อย

     สิ่งสำคัญประการหนึ่งที่ควรกล่าวไว้ในที่นี้ก็คือ แม้ว่าการบริหารการพัฒนาชนบทในภาคอีสานของไทยทั้ง 3 แนวทางที่ทำการเปรียบเทียบจะมีความแตกต่างกันบ้างในหลาย ๆ เรื่อง เป็นต้นว่า ในเรื่องชื่อหรือความหมาย ประวัติความเป็นมา ความเชื่อพื้นฐาน วัตถุประสงค์หรือเป้าหมาย รวมทั้งหลักการ กระบวนการ และกลยุทธ์ก็ตาม แต่สภาพแวดล้อมทางด้านเศรษฐกิจ สังคม การเมือง และการบริหารของการบริหารการพัฒนาชนบททั้ง 3 แนวทางนั้นไม่มีความแตกต่างกั้นมากนัก ที่เป็นเช่นนี้เพราะว่าการบริหารการพัฒนาชนบททั้ง 3 แนวทางอยู่ร่วมสมัยกัน คือต่างก่อตั้งหรือขยายผลและแพร่หลายไปยังชนบทต่าง ๆ ในช่วงเวลาใกล้เคียงกันมาก คือระหว่าง พ.ศ. 2524-2530 ภายใต้การนำของรัฐบาลพลเอกเปรม ติณสูลานนท์ อีกทั้งต่างก็เป็นการบริหารการพัฒนาชนบทภาครัฐที่มีปรากฏอยู่ในภาคอีสานด้วย ดังนั้น จึงทำให้การเปรียบเทียบในแง่มุมต่าง ๆ สามารถกระทำได้

     ในการเขียนหนังสือเรื่อง "การบริหารการพัฒนาชนบทเปรียบเทียบ" นี้ ได้แบ่งออกเป็น  6 บท บทแรกเป็นบทนำ ซึ่งกล่าวถึงโครงร่างการเขียนหนังสือ  บทที่ 2 กล่าวถึงความหมาย รวมทั้งความสัมพันธ์ของการบริหารการพัฒนากับการพัฒนาชนบท  บทที่ 3-5 เป็นการศึกษาถึงการบริหารการพัฒนาชนบทตามแนวทางแผ่นดินธรรม แผ่นดินทอง การบริหารการพัฒนาชนบทตามแนวทางความจำเป็นพื้นฐาน  และการบริหารการพัฒนาชนบทตามแนวทางโครงการอีสานเขียว ตามลำดับ ในบทที่ 6 ซึ่งเป็นบทสุดท้าย ได้ทำการวิเคราะห์เปรียบเทียบ และเสนอแนวทางการบริหารการพัฒนาชนบทไทยในอดีตไว้ด้วย

     ที่สำคัญเหนือสิ่งอื่นใดทั้งสิ้น ผู้เขียนต้องขอขอบพระคุณ ศ.ดร. ไพบูลย์ ช่างเรียน รศ.ดร. ติน ปรัชญพฤทธิ์ และ รศ.ดร. กฤช เพิ่มทันจิตต์ ผู้ประสิทธิ์ประสาทวิชาความรู้ คำแนะนำเกี่ยวกับการพัฒนาชนบทให้แก่ผู้เขียน

     ส่วนข้อบกพร่องใด ๆ ที่เกิดขึ้นในหนังสือเล่มนี้ ผู้เขียนขอน้อมรับไว้ทุกประการ และยินดีที่จะทำการปรับปรุงแก้ไขโดยเร่งด่วนต่อไป

                                                    วิรัช วิรัชนิภาวรรณ

                                                    ภาควิชาสังคมศาสตร์

                                                    คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์

                                                    มหาวิทยาลัยขอนแก่น

                                                    อ. เมือง จ. ขอนแก่น 40002

                                                    2534